Vesti

Gradsko pozorište Podgorica gostovaće 28. maja (19,30) na Velikoj sceni sa autorskim projektom rediteljke i spisateljice Vide Ognjenović ,,Kozocid“.

Glavnu ulogu tumači prvak Drame Narodnog pozorišta u Beogradu Igor Đorđević, a u velikom ansamblu su i Milivoje Mišo Obradović, Goran Slavić, Pavle Ilić, Dejan Đonović, Mladen Nelević, Miloš Pejović, Željko Caja Radunović, Danilo Čelebić, Simo Trebješanin, Omar Bajramspahić, Stevan Radusinović, Branka Femić, Maja Šarenac, Ivana Mrvaljević, Dubravka Drakić, Jelena Simić, Katarina Krek, Dragan Račić i Pavle Popović.

Ovaj višeslojan tekst zasnovan je na istinitom događaju, a autorka je za polazište uzela dešavanje iz nekadašnje Jugoslavije kada je prioritet petogodišnjeg plana obnove i izgradnje nakon Drugog svetskog rata bila industrijalizacija zemlje. 

Stručnjaci su tada procenili da bi u planinskim krajevima zemlje trebalo razvijati drvnu industriju. Da bi se stvorili uslovi, morale su se istrebiti koze, odnosno trebalo je načiniti svojevrstan genocid nad kozama, a iz svega toga nametnuo se i sam naziv predstave ,,Kozocid”.

Radnja drame se odvija u jednom planinskom selu, gde se vlast trudi da zasluži pohvale od nadređenih za dobro obavljen zadatak, pa pritiska seljake da smaknu koze, a ovi se na razne načine dovijaju da ih sačuvaju. 

Da bi smicanje koza bilo efikasnije, vlast dovodi visokog stručnjaka za uzgoj koza da im pomogne. Međutim, događa se sasvim obrnuto. Taj profesor veterinarskog fakulteta shvata da je taj okoliš raj za koze i čini sve da se izbegne ono za što je inače pozvan. Kako sam kaže organizuje „kozji pokret otpora“. Pomaže seljacima da ih na razne načine sakrivaju maskirajući koze kako bi izbegli komisijske racije i kazne.

Prema rečima gospođe Ognjenović, ideja je da se pokaže da svaka ideologija koja se odvoji od čoveka i postane sama sebi i sredstvo i cilj, propada upravo na humanoj razini čiju kreativnost nastoji da ukroti.

Predstava je premijerno izvedena 15. marta ove godine u Velikoj sali KIC-a ,,Budo Tomović“.

Osim Vide Ognjenović, u autorskom timu su i dramaturškinja Dragana Tripiković, scenograf Geroslav Zarić, kostimografkinja Ljiljana Dragović, kompozitor Zoran Erić, asistent reditelja Zoran Rakočević, asistentkinja scenografa Vladislava Munić i asistentkinja kostimografkinje Isidora Ceković.
M.B. 

 

Vida Ognjenović

(Dubočke/Banjani, 1941)

Rediteljka, dramska i prozna autorka, pedagog.

Bila je stalni reditelj, direktor Drame a zatim upravnik beogradskog Narodnog pozorišta, predavala na univerzitetima u Los Anđelesu i Čikagu, bila redovni profesor novosadske Akademije umetnosti... Njen rediteljski opus čini blizu stotinu pozorišnih, veliki broj TV i radio-režija. Napisala je više drama. Osobenost ove autorke je da režira vlastite tekstove. U mnogim pozorištima bivše Jugoslavije, režirala je raznorodan repertoar, domaću i stranu klasiku te savremenu dramu.

Dve godine bila je selektor Sterijinog pozorja (1992, 1993) i glavni i odgovorni urednik časopisa Scena 1995–2002. Od 2001. ambasador SR Jugoslavije (kasnije Srbije i Crne Gore) u Kraljevini Norveškoj.

Nagrade: Sterijina nagrada za najbolji tekst (Je li bilo kneževe večere?, 1991, Jegorov put, 2001), Sterijina nagrada za režiju (Jegorov put), Sterijina nagrada za dramatizaciju (Korijen, stablo i epilog – Korijen, stablo, pavetina, memoari Gojka Nikoliša, 1984), Sterijina nagrada za životno delo (2006), Oktobarska nagrada grada Beograda za režiju (Mefisto, 1984), Zlatni vijenac Sarajevskog MESS-a (Mefisto, 1985), Nagrada “Joakim Vujić” za dramski tekst (Kako zasmejati gospodara, 1998)... Nagrada Grada teatra Budva za dramsko stvaralaštvo (2007).

Proza i drame su prevođene na engleski, francuski, mađarski, nemački, makedonski, češki, poljski norveški, makedonski, bugarski, mađarski jezik… Autorka prevodi s engleskog i nemačkog jezika.

Knjige drama: Melanholične drame (1991), Kanjoš Macedonović (1993), Devojka modre kose (1993), Setne komedije (1994), Mileva Ajnštajn (1999), Jegorov put (2000), Drame I–III (sabrane drame u tri toma; 2001–2002), Don Krsto (2007).

Knjige priča: Otrovno mleko maslačka (1994, 2009), Stari sat (1996), Najlepše pripovetke Vide Ognjenović (2001), Prava adresa (2007), Živi primeri (2012).

Knjiga proze: Putovanje u putopis (knjiga o Norveškoj i o Isidori Sekulić 2005).

Knjiga eseja: Nasuprot proročanstvu (2007).

Romani: Kuća mrtvih mirisa (1995), Preljubnici (2006, Adulterers, izdanje na engleskom jeziku, 2009), Posmatrač ptica (2010), Maksimum (2017).

Knjiga razgovora: Nema više naivnih pitanja (2008).

Teatrološke studije: Strah od scenske rasprave (1980), Šekspiromanija (1980).

Neke od drama: “Prosidba” od Čehova kako bi je izvodili ludaci u Šerantonu, Kako je daleko od čovjeka do čovjeka (dokumentarna drama), Maj nejm iz Mitar; Kako zasmejati gospodara, 2001, Don Krsto, Ostavite poruku ili Begunci (2014).

Dramatizacije: Mefisto Klausa Mana; Seobe M. Crnjanskog.

Književne nagrade: “Andrićeva nagrada” za pripovetku, “Branko Ćopić” za prozu, nagrada “Prosvete”, “Laza Kostić” za roman, “Karolj Sirmai”, “Ramonda Serbica” za prozu, “Stefan Mitrov Ljubiša” za književno delo, “Todor Manojlović”, Nagrada Narodne biblioteke Srbije za knjigu godine (2007), Statueta “Joakim Vujić”, nagrada Kočićeva knjiga 2011. za životno delo, Svetska nagrada za humanizam 2012. (Ohridska akademija za humanizam), Prozart – međunarodno priznanje za autorski doprinos razvoju balkanske književnosti na festivalu PRO-ZA Balkan u Skoplju.

                                                                                                                                                               

Kritika

Politički nonsensi nemaju granica

Radnja Kozocida, najnovijeg komada Vide Ognjenović, u podnaslovu određenog kao „drama o obnovi i izgradnji“, dešava se u crnogorskom planinskom selu, u posleratnoj Jugoslaviji. Zaplet gradi odluka vlasti da se pobiju sve koze, jer su one viđene kao štetočine na putu industrijalizacije zemlje, odnosno razvoja drvne industrije. Polazeći od ovih događaja, inspirisanih stvarnim događajima koji dokazuju da stvarnost zna da bude apsurdnija od fikcije, Vida Ognjenović plete višeslojnu dramu tragikomičnih značenja. Komad koji povremeno dobija izrazito apsurdne dimenzije, scenski je izražajna metafora odnosa vlasti i naroda, kao i samodovoljnosti politike koja ne vidi dalje od sopstvenih interesa.

Režija Vide Ognjenović je stilizovano realistička, ona dosledno i postojano vodi priču, bitno bojenu ironijom, koju suptilno nanose glumci. Savremeno obučeni, u seosku odeću i formalna funkcionerska odela, oni vešto razigravaju ovu apsurdnu dramu o političkim nonsensima, ali i njihovom neprihvatanju (kostimografija Ljiljana Dragović). Scenografija Geroslava Zarića je svedena i stilizovana, određuje je niz naređanih belih kutija, ili stepenica, što podseća i na crnogorska brda. Muzika kompozitora Zorana Erića odgovarajuće prati događaje, određujući povremeno groteskni ton igre.

Priču epski, u određenoj meri brehtovski, vodi narator Božo (Dejan Đonović), drugačije, upadljivo obučen, u gestapovsko crno odelo. On predstavlja likove, zna sve o njima, pa ga razumemo i kao figuru kontrole, državnu bezbednost koja je sveprisutna, nadgleda sve, i važna je za sagledavanje celine funkcionisanja vlasti. Mišo Obradović je posebno ekspresivan kao Predsednik, ironijom utvrđen „vizionar i pesnik promena“. On je navodni borac za društveni napredak, dok je u suštini pohlepni sakupljač političkih poena, čovek kome je prevashodno stalo da bude odan partiji, ma koliko ona bila štetna za društvo. Tako on vatreno propagira da su koze simbol zaostalosti, iako selo živi zahvaljujući kozama, a predlaže i isušivanje Skadarskog jezera, što je jedan od vrhunaca apsurda politike u drami, u sukobu sa zdravim razumom. Takav model političkog delovanja je bolno prepoznatljiv i prisutan i danas, zbog čega ova predstava ima snagu aktuelnog tragičkog prepoznavanja.

Razvoj događaja otkriva raskošnu višeznačnost dramskog tkanja. Živopisni likovi seljaka otelotvoruju različitost mišljenja i odnosa prema odlukama vlasti, ali i sopstvenom životu. Od Stane (Dubravka Drakić), predsednice AFŽ-a, koja racionalno tvrdi da im nema života bez koza, lepe Joke (Ivana Mrvaljević) koja mudro sabotira popis koza, Marka (Omar Bajramspahić) i Rajka (Simo Trebješanin) koji takođe pokušavaju da zaštite njihove životinje, preko šaljivdžije Baja (Stevan Radusinović) koji domišljato predlaže da samo kliču vlasti, a da rade sve suprotno, do onih koji idu uz dlaku vlasti, smatrajući da treba podržati njihove odluke, iz različitih, uglavnom koristoljubivih motiva – Vukota (Miloš Pejović), Krsta (Pavle Popović), Duka (Željko Caja Radunović).

Dolazak profesora Raška Marića, stručnjaka veterinarstva iz Beograda, koji treba da proceni štetnost koza za selo, predstavlja okidač zaokreta pravca dramske radnje. Umesto da pomogne političarima da se izvrši kozocid (genocid nad kozama), što je bila namera vlasti, on postaje vođa kozjeg pokreta otpora. Igor Đorđević ga igra dramski ubedljivo, kao ekscentričnog, asocijalnog profesora, čiju ljubav prema životinjama shvatamo kao vid bega od nataloženog zla u ljudima. Njegov markantan lik tumačimo kao metaforičan odraz korenito prisutnih sukoba između struke i politike. Umesto da vlast poštuje glas struke i tako doprinese stvarnom društvenom napretku, ona radije bira put ličnih interesa, često nasuprot mišljenju stručnjaka, gurajući tako društvo u provaliju.

Naročita vrednost vrlo uspešne predstave Kozocid izbija iz okolnosti današnjeg nedostatka priče u teatru. Trend u savremenom pozorištu su autorski projekti i fragmentizovana dramska stvarnost. Oni naravno imaju svoje kvalitete, odražavaju duh vremena, ali su izgurali priču iz pozorišta. U tom smislu, ova produkcija vraća istisnute vrednosti tradicionalne dramske forme. Na sceni prostire lucidnu pripovest koja ima brojne slojeve, komiku i tragiku, domišljatost i apsurd, farsičnost i gorčinu spoznaje stvarnosti.

 

Ana Tasić (Politika, 24. 3. 2019)

 

Buntom protiv demagogije

Kozocid Vide Ognjenović je tekst koji svevremeno tretira ljudski kukavičluk, nesposobnost da se odupremo nepromišljenim i nerazumnim odlukama i neprikosnoveno poštovanje autoriteta, nedostatak hrabrosti da se bunt iz sfere privatnog preseli u sferu javnog.

(...)U predstavi su satirično izvrgnuti ruglu nekritički duh i slaba snaga volje za otporom, beskrupulozna partijska ambicioznost ispoljena u ostvarivanju sopstvenih ciljeva na uštrb drugih. S dozom oštrog humora potcrtan je apsurd koji svaka vlast na ovim prostorima čini sastavnim dijelom svakodnevice, a to je da je svaki bunt protiv režima zapravo bunt protiv „državnog progresa“ i „opštenarodnog dobra“, pa se pojedinci u takvom sistemu teško odvaže na pobunu iz straha od izopštenja iz društva koje povlači egzistencijalnu nesigurnost. Kao što kaže profesor veterine u tekstu „u cijeloj istoriji nije bilo ukupno ni tri seljačke bune“, odnosno seljaci su najranjivija grupa kojoj je najlakše nametnuti autoritet i bojazan od javnog bunta. Likovi su u drami podijeljeni na socijalnoj ravni, u smislu razlika između staleža radničke i seljačke klase: prva je odvojena od prirode i njenih procesa a druga u potpunom odnosu povezanosti i zavisnosti od nje, pa su njihovi interesi dijametralno suprotstavljeni. Industralizacija dakle jeste progres, ali koji istovremeno podrazumijeva kontinuiran proces destrukcije prirodnog poretka stvari, a time i degradaciju humanosti.

Glumačka ekipa (...) uigrano je funkcionisala na sceni, uspijevajući da nam prenese oštrinu i duhovitost teksta Vide Ognjenović. Naročito bismo istakli igru Miša Obradovića, koji tumači lik predsjednika opštine kroz tragikomičnost figure jednog tipičnog funkcionera – poslušnika vlasti i demagoga, slijepog sljedbenika instrukcija visoko-rukovodnog kadra, odnarođenog od briga onih kojima vlada. Igor Đorđević u ulozi profesora veterine, kroz istančan glumački izraz  spontanosti i komike prenosi žar revolucionarnog duha i istinoljubivosti koja se podruguje praznoj demagogiji i utopističkim vizijama progresa koji počiva na suludim idejama uništenja prirodnih resursa. Goran Slavić je vjerno oblikovao lik Makanje – ulizice i ambicioznog mladog partijskog kadra, koji je bezuslovnu predanost partijskim zadacima učinio zaista komičnim. Katarina Krek je tumačeći lik Jane lajavice prenijela žensku hrabrost bunta koji okolina uvijek doživljava kao nepromišljenu žensku glupost, pa joj se rugaju nadimkom „lajavice“ umjesto da bude doživljena kao heroina. Mladen Nelević je prenio očaj i nemireći stav sa nepopularnom odlukom da se koze seljana unište, pa neprestano pita „Ali ne i bijele?“ dovodeći suludu odluku rukovodstva do nivoa komičnog.

Ubrzanoj dinamici kretanja na sceni je naročito doprinijela simbolično koncipirana scenografija Geroslava Zarića, koji je strmost planinskog područja predstavio kaskadnim stepeničastim elementima, po kojima se likovi kao i njihove koze stalno penju i silaze, a istovremeno smo doživjeli scenografiju kao aluziju na ambicioznost partijskog kadra u selu, spremnog na sve da pređe na jednu stepenicu gore u hijerarhiji. Kostimi Ljiljane Dragović ispratili su ambijent i vrijeme odvijanja radnje, ističući naročito pripadnost određenoj klasi, pa su vidno odvojeni uglađeni službenici i rustična nošnja u seoskom kraju.

Inscenacija Vide Ognjenović nije uključivala samo realistično-komični izraz, već se poslužila i kinematografskim „trikovima“ koji su dali pečat ironije i momenat komentara radnje i likova, zahvaljujući ulozi naratora (Dejan Đonović) i upotrebi freeze frame-a („zamrzavanje kadra“) gdje se radnja optički „zamrzava“ na par trenutaka da bismo od naratora dobili kratak izvještaj  o karakteru ili životu lika.

Sama činjenica da je tekstopisac ujedno i reditelj komada sigurno je u većoj mjeri doprinijela da se predstava osmisli uz punu valorizaciju teksta, ravnopravnog s ostalim elementima scenskog, stvarajući  efekat uravnotežene i britke predstave koja oštrim humorom govori o idealima koji će nas se uvijek ticati. 

Iva Čukić Šoškić (Portal: Peripetija.me, 22. 3. 2019)